Onder ijzeren reuzen

Fotoreportage van de oude havenkranen te Antwerpen.

Buiten de muren van het MAS staat de grootste museale collectie havenkranen ter wereld.

Aan de Scheldekaai staan 12 van de 18 museumkranen van het MAS, de grootste museale collectie havenkranen ter wereld.De oudste kraan aan de Scheldekaaien is van 1907, de jongste van 1963. Zij zijn van 15 verschillende befaamde constructeurs uit binnen- en buitenland, en tonen op een schitterende manier de snelle technologische evolutie in de havenactiviteiten van de vorige eeuw.

Deze historische kranen zijn dringend aan restauratie toe. In de eerste jaren na de overdracht aan het Nationaal Scheepvaartmuseum werden de kranen nog verder onderhouden door het Havenbedrijf. Toen dit een autonoom bedrijf werd, was het onderhoud niet meer vanzelfsprekend en stond het Scheepvaartmuseum voor een onmogelijke opdracht. Gelukkig werden de kranen einde 2002 allemaal als monument beschermd, op de twee meest recente na.

De oudste kraan uit de collectie van het MAS is een 10tons handkraan van de Duitse constructeur Stuckenholz. De stad Antwerpen kocht deze kraan in 1884 voor het behandelen van zware lasten en het monteren van walkranen. Aanvankelijk was het een mobiele kraan op spoorwielen die zowel tussen de droogdokken als langs de Scheldekaaien werd ingezet. De kraan was voorzien op een hijslast van 10 ton en had een in de hoogte verstelbare giek. Deze verstelbaarheid had enkel te maken met de bepalingen van het spoorweggabarit en niet met de technische werking van de kraan.

In 1912 werd de kraan van haar treinonderstel verwijderd en opgesteld op een gemetste sokkel aan het oude Lobroekdok. Op deze plek behandelde de kraan vooral ladingen van witte steen. De maximale hijslast werd verhoogd tot 14 ton. Waarschijnlijk werd op dat moment de giek vastgezet en mogelijk ook het tegengewicht aangepast.

Na de Tweede Wereldoorlog werd de kraan van het oude naar het nieuwe Lobroekdok verplaatst, waar ze tot op heden was opgesteld op een betonnen sokkel. Op deze plek werd de kraan vooral gebruikt om de achtersteven van sleepboten te lichten voor werkzaamheden aan de schroef. Sinds 1958 is de maximale hijslast opnieuw verlaagd tot 10 ton.

© foto's Marieke Smets

In de gallerij onderaan kan u de gehele fotoreeks vergroot bekijken.